ΚΡΗΤΗ: ΚΡΑΥΓΗ ΑΓΩΝΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΟΤΟ Η σωστή διαχείριση του νερού στην Κρήτη (πεδιάδα της Μεσσαράς)

Η σωστή διαχείριση του νερού στην Κρήτη (πεδιάδα της Μεσσαράς)
Οι κλιματολογικές συνθήκες στην Κρήτη είναι έντονες και συνεχώς αλλάζουν. Οι προβλέψεις με βάση τα δεδομένα της περιοχής διαρκώς μιλούν για την αύξηση της θερμοκρασίας, για την επερχόμενη ξηρασία αλλά και για κλιματολογικά φαινόμενα εντελώς πρωτόγνωρα κ.λ.π Τα «Κρητικά Νέα» μας πληροφορούν «…Σήμα κινδύνου εκπέμπει η Αμερικανίδα αρχιμηχανικός της Καλιφόρνια Λέσλι Ουίνγκ που βρέθηκε προ ημερών για διάλεξη στα Χανιά. …επανέρχεσαι ο φόβος για ένα μεγάλο τσουνάμι όχι μόνο στη βόρεια αλλά και στη νότια Κρήτη.»

Στην πεδιάδα της Μεσσαράς, με το φράγμα της Φανερωμένης ήρθε μια νότα αισιοδοξίας για την εξασφάλιση νερού άρδευσης για το άμεσο μέλλον αλλά σίγουρα δεν πρέπει να αρκεστούμε σε αυτό. Οι προσπάθειες για την εξασφάλιση επαρκής ποσότητας νερού πρέπει να συνεχιστούν και στο μέλλον με εντατικότερους ρυθμούς διότι όλες οι προβλέψεις δείχνουν ότι η απειλή έλλειψης νερού είναι προ των πυλών. Επίσης είναι καιρός να ασχοληθούμε για την σωστή και δίκαιη διαχείριση των υδάτων της περιοχής. Η διαχείριση των υδάτινων πόρων της περιοχής της Μεσσαράς όπως γίνεται σήμερα είναι επιεικώς για κλάματα. Έχει ενδιαφέρον να δούμε το ποιος διαχειρίζεται το νερό σήμερα και με ποιο τρόπο. Έχουμε λοιπόν:

1) Ιδιώτες. Πρόκειται για ιδιώτες που αφού επενδύσουν χρήματα και ανοίξουν δικές τους γεωτρήσεις και δικό τους δίκτυο διανομής κατόπιν πουλούν το νερό στους ενδιαφερόμενους αγρότες. Αυτό γίνεται χωρίς καμία μελέτη και προγραμματισμό ούτε κανενός είδους προστασία από την πολιτεία. Για παράδειγμα φανταστείτε έναν αγρότη που παίρνει δάνειο, ετοιμάζει ένα θερμοκήπιο και το ποτίζει από την ιδιωτική γεώτρηση του γείτονα. Αν συμβεί κάτι και η γεώτρηση του ιδιώτη στερέψει, ή αν ο γείτονας φερθεί άπληστα και εξαπλώσει το δίκτυο πάνω από τις πραγματικές δυνατότητες της γεώτρησης του τότε ο αγρότης αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης. Το πότισμα αρχίζει να γίνεται ένας εφιάλτης. Η επένδυση που έκανε φτιάχνοντας θερμοκήπιο δεν είναι πια αποδοτική και μπορεί να καταλήξει ακόμα και σε αδυναμία να αποπληρώσει το δάνειο του.

2) Ο δήμος. Η έκπληξη είναι ότι και ο δήμος με τη σειρά του πουλά το νερό με σκοπό μόνο το κέρδος. Επιτρέπεται από την πολιτεία στους δήμους να κάνουν τέτοιου είδους επενδύσεις χωρίς καμία μελέτη και προγραμματισμό. Έτσι κανένας δεν υποχρεώνει τον δήμο να παρέχει μια στοιχειώδη εξασφάλιση επάρκειας νερού για τους αγρότες που τροφοδοτούνται από το συγκεκριμένο δίκτυο. Αντιθέτως, για την περιοχή της Μεσσαράς είναι ξεκάθαρο ότι ο δήμος είναι εκείνος που παρέχει τις χειρότερες υπηρεσίες σε σχέση με τους ιδιώτες. Ο ιδιώτης στην περιοχή τουλάχιστον έρχεται, σε πλησιάζει και ακούει τα προβλήματα του κάθε αγρότη. Ερχόμενος σε άμεση επαφή με τον αγρότη-πελάτη έχει και λίγο φιλότιμο αλλά και πρακτικό μυαλό.
Σε αντίθεση με τον δήμο, ο ιδιώτης για παράδειγμα γενικά φροντίζει το δίκτυό του να είναι εξαπλωμένο με τρόπο περισσότερο ορθολογικό παρέχοντας μια στοιχειώδης εξυπηρέτηση σε όλους τους «πελάτες» του.
Ο δήμος από την άλλη είναι απρόσωπος. Ο δήμος απλώς αφήνει ελεύθερο το δίκτυο στους αγρότες χωρίς να ενδιαφέρεται ποιος τελικά παίρνει ή δεν παίρνει νερό. Αρκεί το νερό να τρέχει όλη την ημέρα ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΦΟΥΝ ΤΑ ΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΖΕΥΕΙ ΧΡΗΜΑΤΑ (!). Έτσι ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες που υπάρχει μεγάλη ζήτηση το νερό δεν φτάνει σε όλους. Την εποχή αυτή οι αγρότες μπορούν να ποτίσουν εκ περιτροπής δηλαδή 15 μέρες έχει νερό η μια περιοχή και 15 μέρες η άλλη. Έτσι για τον γεωργό το πότισμα δεν είναι μόνιμο αγαθό αλλά είναι ένας αγώνας δρόμου, και ο κίνδυνος για ζημιά αναπόφευκτος.

3) ΤΟΕΒ. Πρόκειται για τον τοπικό οργανισμό εγγείων βελτιώσεων. Η ΤΟΕΒ κάνει βέβαια ότι μπορεί αλλά δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η διάθεση νερού γίνεται χωρίς προβλήματα. Από το 2001 για παράδειγμα είναι γνωστά τα συνεχή παράπονα των παραγωγών στον ΤΟΕΒ Γ΄ ζώνης Μεσσαράς στην περιοχή Γαλιάς. Η διαχείριση του νερού βελτιώθηκε βέβαια από τότε αλλά ακόμα δεν έχει καταφέρει να γίνει πράξη το αυτονόητο: σωστή και υπεύθυνη διαχείριση του νερού κι ισότιμη σε όλους τους καταναλωτές. Χαρακτηριστό παράδειγμα ανοργανωσιάς είναι μια επένδυση που έγινε για να κατασκευαστεί μια πολύ μεγάλη δεξαμενή με σκοπό να αποθηκεύονται ποσότητες νερού κατά την διάρκεια της νύχτας. Η δεξαμενή κατασκευάστηκε με χρήματα των φορολογουμένων πολιτών ακριβώς για να μπορούν οι κάτοικοι να καταναλώνουν κατά την διάρκεια της ημέρας την νυχτερινή άντληση του νερού της γεώτρησης χωρίς να ταλαιπωρούνται με ξενύχτια. Ο τοπικός οργανισμός όμως ποτέ δεν έπραξε το αυτονόητο!!! Το έργο ολοκληρώθηκε εδώ και χρόνια αλλά μέχρι σήμερα δεν υπήρξε καμία αποτελεσματική οργάνωση ώστε να κλείνουν συντονισμένα οι βάνες των αγροτών την νύχτα για να γεμίζει η δεξαμενή. Έτσι η δεξαμενή παραμένει μονίμως άδεια και ο κόσμος συνεχίζει να ταλαιπωρείται όλη την νύχτα για να ποτίσει !!! Οι αγρότες κατά καιρούς οργανώθηκαν και διεκδίκησαν τον γέμισμα της δεξαμενής αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν βγάλει άκρη.

Και στις τρεις περιπτώσεις άρδευσης είτε από ιδιώτες, τον δήμο ή τον ΤΟΕΒ οι γεωργοί έχουν να αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα. Πολλές είναι οι φορές που για να ποτίσεις τον κήπο ή τις ελιές πρέπει να πας και να ξαναπάς στο κτήμα σου γιατί δεν υπάρχει νερό. Υπάρχουν περιπτώσεις που ο γεωργός πρέπει να πηγαινοέρχεται πάνω κάτω κατά μήκος του δικτύου και να κλείνει τις παροχές των άλλων καταναλωτών για να φτάσει το νερό μέχρι το δικό του κτήμα, με ότι καυγάδες και συνέπειες μπορεί αυτό να συνεπάγεται. Ειδικά το καλοκαίρι με τους καύσωνες πολλές φορές αναγκάζονται να τριγυρίζουν στους αγρούς όλη την νύχτα για να καταφέρουν να βρουν νερό να ποτίσουν για να μην καταστραφούν οι καλλιέργειες τους. Το κόστος όμως σε καύσιμα, σε εργατοώρες, σε ψυχική ωδίνη είναι πολύ μεγάλο για τον αγροτικό πληθυσμό.

Από την άλλη πλευρά η ημιμάθεια πολλών αγροτών (μην ξεχνούμε ότι πολλοί δεν έχουν τελειώσει το γυμνάσιο) και η συνεχής βίωση της σκληρής καθημερινής πραγματικότητας δεν τους αφήνει και πολλές επιλογές. Για τα θέματα άρδευσης , λοιπόν, ενεργούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που αντιμετωπίζουν και τα υπόλοιπα προβλήματα όπως εκείνα της ανοργάνωτης παραγωγής, του μη μελετημένου κόστους παραγωγής και άλλα. Με τον ίδιο τρόπο δηλαδή οι αγρότες αυτοσχεδιάζουν και στο νερό, έχοντας πολλές φορές την λανθασμένη εντύπωση ότι καταναλώνοντας περισσότερο νερό στην καλλιέργειά τους θα έχουν καλύτερη παραγωγή. Λόγω ημιμάθειας αδικούν τους συμπολίτες τους υπερ-καταναλώνοντας νερό τη στιγμή που άλλοι δίπλα τους δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει αποτελεσματικό σύστημα με το οποίο θα μπορούσε να μπει τάξη, και οι πολίτες πολλές φορές αναγκάζονται να μαλώνουν ή να ανέχονται άδικες συμπεριφορές. Τελικά και το νερό σε πολλές περιπτώσεις είναι αντικείμενο διαπλοκής, δηλαδή οι αρμόδιοι μεροληπτούν υπέρ φίλων και υμετέρων.

Στα επόμενα χρόνια αναμένονται ισχυρότερα προβλήματα ξηρασίας και η περιοχή χρειάζεται προγραμματισμό και οργάνωση και σε αυτό το τομέα. Ένα Γεωπονικό Πανεπιστήμιο στην Κρήτη, αν ιδρυθεί μέσα στις αγροτικές εκτάσεις της Μεσσαράς μπορεί να διασφαλίσει την συνεχή προσπάθεια σε βάθος χρόνου ερευνώντας με επιστημονικό τρόπο τις ανάγκες των αγροτικών περιοχών που θα έρθουν πρώτες αντιμέτωπες με την επερχόμενη ξηρασία. Θα εξασφαλίσει όχι μόνο το παρών αλλά και το μέλλον της περιοχής σχετικά με τη βιωσιμότητα, την ανάπτυξη και τις έγκαιρες παρεμβάσεις. Ένα Γεωπονικό Πανεπιστήμιο που θα εδρεύει στην περιοχή, όπως έχουμε πει πολλές φορές, με το κύρος του μπορεί να συντονίσει υπηρεσίες και φορείς και να προτείνει λύσεις μόνιμες και αποτελεσματικές. Η επιστημονική γνώση θα παράγεται δίπλα στον αγρότη και κάθε νέο μέτρο θα μπορεί να πλησιάζει άμεσα το πρόβλημα, επιβάλλοντας αυστηρό χρονοδιάγραμμα στην διαχείριση του νερού πριν υπάρξει πραγματική ανάγκη στο μέλλον. Ο εκσυγχρονισμός της εκμετάλλευσης της πεδιάδας της Μεσσαράς αλλά και κάθε άλλης αγροτικής περιοχής, με ολοκληρωμένες παρεμβάσεις είναι πλέον επιτακτική ανάγκη. Οι ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στην Γεωργία αυτή τη χρονική στιγμή είναι ότι καλύτερο για το συμφέρον της Ελλάδας. Η όλο και αυξανόμενη απειλή της φτώχειας που μας χτυπάει την πόρτα είναι αρκετός λόγος νομίζω να μας πείσει ότι δεν έχουμε άλλα χρονικά περιθώρια. Η αναβάθμιση των αγροτικών περιοχών ΑΝ ΔΕΝ ΠΡΟΓΡΑΜΑΤΙΣΤΕΙ ΤΩΡΑ ΜΕ ΤΡΟΠΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΠΑ ΤΟ ΤΡΕΝΟ ΘΑ ΕΧΕΙ ΦΥΓΕΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΡΟΤΕΣ ΘΑ ΤΟ ΕΧΟΥΝ ΧΑΣΕΙ !!!